Hơn 150 năm trước, người Tàu có mặt để săn vàng.
Giá vàng ngày nay đang lên tới đỉnh cao. Nước Úc thuộc vào hàng thứ sản xuất vàng nhiều nhất trên thế giới với 290 tấn trong năm 2024, chỉ sau Trung Quốc (380 tấn) và Nga (310 tấn), theo sau là Canada (200 tấn), Mỹ (160 tấn) và Mexico, Kazakhstan, Ghana cùng bằng nhau với 130 tấn.
Việc phát hiện ra vàng vào những năm 1850 đã khởi đầu cho một loạt các cuộc đổ xô đi tìm vàng (gọi là Gold Rush) làm thay đổi bộ mặt thuộc địa Úc.
Những khám phá đầu tiên về vàng ở Ophir tại New South Wales và sau đó là tại Ballarat và Bendigo Creek ở Victoria.
Vào năm 1851, những người tìm vàng từ khắp nơi trên thế giới bắt đầu đổ về Úc, làm thay đổi tiến trình lịch sử của Úc, nhờ đó dân số của Úc tang đáng kể không chỉ còn là những “phu tù” từ Anh Quốc chuyển qua, dẫn đến sự xuất hiện của một bản sắc dân tộc mới trong đó có người Trung Hoa.
Tờ Geelong Advertiser, ngày 14/10/1851 viết rằng: “Có khoảng một nghìn dụng cụ đãi vàng (gold mining cradle) đang hoạt động, trong phạm vi vùng Ballarat. Có khoảng năm mươi chỗ gần Black Hill, cách đó khoảng một dặm rưỡi, và tại Brown Hill Diggings có khoảng ba hoặc bốn trăm cái nữa; chưa kể đến hàng trăm cái trên mặt đất vẫn chưa được đưa vào hoạt động.
Một khu vực đãi vàng có đường kính chừng 16 cây số người tập trung tại đây lên tới bảy nghìn người.
Trước đó, ngay từ năm 1841, Mục sư William Branwhite Clarke, một trong những nhà địa chất đầu tiên ở thuộc địa, đã tình cờ phát hiện ra các hạt vàng gần Hartley ở Blue Mountains. Nhưng khi Mục sư Clarke đề cập với Thống đốc Gipps đã được vị cầm quyền này cảnh báo “Hãy im miệng, nếu không tất cả chúng ta sẽ bị cắt cổ”. Thống đốc Gipps lo sợ rằng xảy ra bạo loạn nếu người dân New South Wales, phần lớn là tù nhân hoặc cựu tù nhân, phát hiện ra rằng vàng nằm trong tầm tay của họ.
Thái độ của chính phủ thuộc địa đối với các phát hiện vàng đã thay đổi vào năm 1848 với tin tức về cơn sốt vàng California (Mỹ), khiến hàng nghìn đàn ông rời khỏi Úc, tạo ra tình trạng thiếu hụt lao động và suy thoái kinh tế.
Sau đó, Thống đốc Charles FitzRoy nghe tin đồn về vàng được tìm thấy ở New South Wales và tin rằng một phát hiện khoáng sản ở thuộc địa có thể đảo ngược tình trạng suy thoái kinh tế.
Ông đã thuyết phục Chính phủ Anh vào năm 1849 bổ nhiệm một nhà địa chất của chính phủ, Samuel Stutchbury, và đưa ra phần thưởng cho bất kỳ ai tìm thấy một lượng vàng có giá trị thương mại. Hai năm sau đó, sự việc đổ xô đi tìm vàng tại Úc diễn ra.
Đời sống tại khu đào và đãi vàng
Tại các mỏ vàng, điều kiện làm việc không an toàn dẫn đến nhiều tai nạn. Các trục hầm mỏ – hố sâu hoặc đường hầm dẫn vào mỏ – không ổn định và thường đổ sập xuống thợ mỏ. Các mỏ chứa đầy khói độc, gây chết người và tai nạn liên quan đến máy móc là chuyện thường gặp. Những người không tử vong trong tai nạn khai thác mỏ vẫn có thể bị thương suốt đời.
Việc thợ đào đất khai thác gần nhau có nghĩa là tình trạng đất sụp đổ là chuyện thường xuyên xảy ra. Nhiều hầm mỏ mà thợ mỏ người Tàu làm việc đã bị thợ mỏ châu Âu bỏ hoang. Chúng trở nên rất nguy hiểm do gỗ bị mục sau nhiều trận mưa.
Mặt khác, vùng mỏ vàng quá đông đúc, điều kiện vệ sinh rất tệ. Nước thải chảy trong cống rãnh hở mùi hôi nồng nặc, làm ô nhiễm nguồn nước. Do đó, bệnh kiết lỵ, thương hàn và dịch tả lây lan nhanh chóng.
Đến những năm 1890, khi cơn sốt vàng bùng nổ ở Tây Úc, tình trạng vệ sinh kém đã trở nên rõ ràng hơn. Raymond Radcliffe, một du khách đến thị trấn lều trại đông đúc, mất vệ sinh ở Kalgoorlie, đã cho biết “một khu khai thác mỏ gồm 10,000 người không có cống rãnh hoặc xe chở rác tạo ra một mùi hôi gớm ghiếc”.
Dần dần, người Tàu trồng rau quanh khu vực đào vàng do đó họ có rau tươi giúp tránh xa một số bệnh và đỡ suy dinh dưỡng. Y học cổ truyền Trung Hoa cũng trở nên phổ biến trên các mỏ vàng thông qua công việc của các nhà thảo dược và châm cứu Tàu.
Vào thời điểm diễn ra “Gold Rush” (đổ xô đi tìm vàng) năm 1854, có ít nhất 20 nhóm người đào vàng đến từ các quốc gia khác nhau để khai quật vàng tại Ballarat gồm Pháp, Ý, Đức, Đan Mạch, Na Uy, Phần Lan, Wales, Hy Lạp, Thụy Điển, Nga, tTây Ban Nha, Ba Lan…
Riêng người Trung Hoa có nhiều thổ ngữ khác nhau nên dựng trại sống từng nhóm theo tiếng địa phương của họ. Các bãi vàng có nhiều thợ đào vàng người Hoa thường có đền thờ của ba nhóm: Khổng giáo, Lão giáo và Phật giáo, nhưng cũng có một thiểu số theo đạo Thiên chúa và đạo Hồi.
Ở Bendigo (Vic.) ngày nay còn ngôi đền thờ Quan Công được xây dựng từ những viên gạch làm bằng tay thời tìm vàng. Những ngôi mộ của khoảng 40,000 người Tàu đến Úc trong cơn sốt vàng có thể được tìm thấy tại các nghĩa trang ở các thị trấn quanh khu vực mỏ vàng. Có tới một nghìn ngôi mộ của người Tàu vẫn còn tại Nghĩa trang White Hills ở Bendigo. Nhiều bia mộ được viết hoàn toàn bằng chữ Hán.
Tình trạng vô luật pháp tại các mỏ vàng bao gồm bạo lực phân biệt chủng tộc diễn ra và phần lớn nhắm vào người Tàu. Họ dễ bị chế nhạo, bị đánh đập (thậm chí bị nắm đuôi sam kéo lê trên mặt đất), bị cướp giựt vàng, bị đánh thuế nặng. Đôi khi, những cuộc tấn công này leo thang thành các cuộc bạo loạn dữ dội nhằm đuổi người Tàu khỏi các mỏ vàng. Đã có lúc, thợ đào vàng người Âu châu phá hủy 750 lều trại, 30 cửa hàng và một ngôi đền của người Hoa, khiến toàn bộ người Hoa phải bỏ chạy khỏi nơi khai quật vàng. Không một kẻ bạo loạn nào bị kết tội tấn công hoặc cướp bóc.
Từ năm 1855, sự phân biệt đối xử của chính phủ đối với cư dân người Hoa cũng gia tăng. Người Hoa đến Victoria bằng tàu thủy phải trả khoản phí 10 bảngAnh (tương đương 10,000 đô la ngày nay). Từ năm 1857, cư dân người Hoa phải đối mặt với khoản thuế hàng năm bổ sung từ bốn đến sáu bảngAnh. Những khoản thuế này vượt xa phí cấp phép hàng tháng mà những người đào vàng châu Âu coi là quá cao. Các cộng đồng người Hoa cũng đấu tranh cho quyền lợi của họ và tổ chức các chiến dịch kháng cự.
Ở Victoria, những người đào vàng đã thành lập “ủy ban bảo vệ” của riêng họ. “Công lý” màhọđưa ra có thểrất tàn bạo. Những tên trộm bị đánh roi hoặc bị xích vào cây trong nhiều ngày. Có những báo cáo về việc gần như bị treo cổ hoặc đánh cho đến tàn tật và thậm chí bị giết chết nếu đám đông đồng thanh buộc tội.
Vàng ai cũng ham. Những người vào Úc để tìm vàng giữa thế kỷ 19 đã phải trả giá rất đắt từ xỉ nhục đến mạng sống. Không hiểu giòng họ của những người này nay có được… ngồi trên đống vàng hay không thì chẳng ai rõ.
(BBT viết theo tài liệu của Thư viện Quốc gia Úc)
Ý kiến (0)